کربنات کلسیم و پودر صدف دو منبع اصلی تامین کلسیم مورد نیاز مرغ تخمی هستند. کلسیم نقش بسیار مهمی در جیره غذایی طیور تخمگذار دارد زیرا اولا 97 درصد پوسته تخم مرغ را تشکیل می دهد و علاوه بر آن ، کلسیم تاثیر زیادی بر استخوان بندی و سلامت طیور دارد. در صورتی که کلسیم کافی از طریق جیره غذایی در اختیار طیور قرار نگیرد ، بدن حیوان این ماده را با برداشت از اسکلت خود و نیز نازک شدن پوسته تخم مرغ تامین می نماید.
رایج ترین منبع برای تامین کلسیم در مرغداری ها ، مصرف کربنات کلسیم (سنگ آهک) است که حاوی 40 درصد کلسیم بوده و فرمول CaCO3 می باشد. مزیت چشمگیر کلسیم کربنات این است که به خوبی تجزیه شده و طیور قادر به هضم آن هستند. اصولا پوسته صدف و کربنات کلسیم تفاوت چندان در تامین کلسیم ندارد ولی فقط چون صدف درشت تر است ، دیرتر از طریق سنگدان حیوان قابل هضم و جذب است.
مقایسه صدف و کربنات کلسیم در تغذیه مرغ تخمگذار
یکی از اصلی ترین مشکلات تولید کنندگان تخم مرغ ، نازک شدن پوسته تخم است زیرا سبب شکستن آن و در نتیجه زیان اقتصادی می شود بنابراین مرغداران همیشه بین استفاده از صدف و کربنات کلسیم دچار تردید هستند. در تحقیقاتی که محققان بر روی صدف ها و کربنات کلسیم مناطق مختلف جغرافیایی انجام داده اند مشخص گردید که تفاوت چندانی بین آنها وجود ندارد. تحقیقاتی که صورت می گیرد گاهی بر ماثرتر بودن کربنات کلسیم تایید داشته و گاهی بر استفاده از صدف جهت مستحکم شدن پوسته تخم مرغ اصرار داشتند.
آیا صدف ماثر تر از کربنات کلسیم است؟
البته سنگ کربنات کلسیم دارای نوع دیگری است که با نام سنگ آهک دولومیتی شناخته می شود. این ماده دارای فرمول کربنات کلسیم منیزیم بوده و بعضی از پژوهشگران معتقد منیزیم سبب کاهش ضخامت پوسته تخم مرغ می گردد. ماسانگل و پلات در دهه 30 میلادی معتقد بودند که بهتر است از کربنات کلسیم با دانه بندی درشت تر به جای پودر کربنات کلسیم میکرونیزه استفاده شود زیرا هضم آن زمان زیادی برده و مدت بیشتری در بدن حیوان باقی می ماند در نتیجه کلسیم آن بهتر جذب می شود. اما نتایج تحقیقات رائو و پلات در دهه پنجاه میلادی حاکی از آن بوده که سایز ذرات کربنات کلسیم هیچ تفاوتی در تامین میزان کربنات کلسیم طیور ندارد. همچنین تحقیقات پیترسن در دهه هفتاد میلادی نشان داد که هیچ تفاوت معناداری میان مصرف کربنات کلسیم و پوسته صدف برای تامین نیاز طیور به کلسیم وجود نخواهد داشت. از مجموع سیزده مقاله ای که میان سال های 1921 تا 1963 در مورد تفاوت کربنات کلسیم و پوسته صدف در تغذیه مرغ تخمی منتشر شد ، ده مقاله به برابری هر دو یا برتری کربنات کلسیم و سه مقاله به برتری صدف تاکید داشته است.
این تفاوت در نتایج موجب شد که در دهه هفتاد میلادی تحقیقی صورت بگیرد و نتیجه آن تاکید داشت که مصرف هم زمان پودر کربنات کلسیم و پوسته صدف می تواند نتایج بهتری را در جذب کلسیم به همراه داشته باشد. این تحقیق ادعا دارد که حتی در بدن طیور در طی شب که خوراک داده نمی شوند هم کلسیم آزاد می گردد. برای سالیان متمادی بعد نیز تحقیقاتی صورت گرفت که برخی نتایج را تایید و برخی رد می کرد.
البته نتایج تمامی این آزمایشات را شاید نتوان دقیق دانست زیرا همیشه پودر کربنات کلسیم با ذرات درشت صدف مقایسه شدند. به همین علت در دهه های 80 و 90 میلادی 12 تحقیق مجزا بر روی کربنات کلسیم و صدف با دانه بندی یکسان در جیره غذایی طیور صورت گرفت که در 10 گزارش ، نتایج یکسانی از تاثیر گذاری اعلام شده و 2 گزارش به برتری صدف اشاره داشت.
کربنات کلسیم در خوراک مرغ تخمگذار
مرغداران در سراسر دنیا معمولا نتایج متفاوتی از مصرف کربنات کلسیم می گیرند و دلیل آن هم مشخص است. مرغداران از منابع مختلف کربنات کلسیم با دانه بندی های متفاوت و سطح حلالیت متنوع و درجه خلوص مختلف استفاده می کنند. به همین علت امروزه استاندارد خاصی برای کلسیم کربنات خوراک طیور تعریف شده است که اندازه ذرات و خلوص کلسیمی آن را مشخص نموده است.
نتیجه اکثر تحقیقات انجام شده تا به امروز نشان دهنده آن است که مصرف کربنات کلسیم و صدف تفاوتی در تغذیه طیور ندارند به شرط آن که حداقل دارای 38 درصد کلسیم در ساختار خود باشند. به دلیل اینکه هیچ تحقیق قادر نبوده بهترین سایز کربنات کلسیم برای خوراک طیور را تعیین نماید ، توصیه می شود از ذرات ریز و درشت کربنات کلسیم در جیره غذایی طیور استفاده شده و مرغ های تخم گذار حداقل روزی 3/75 گرم کلسیم دریافت کنند.