هایپرکلسمی چیست
هایپرکلسمی یا هیپرکلسمی Hypercalcaemia به سطح بالای یون کلسیم در خون گفته می شود. اگر این عارضه به آرامی در بدن ایجاد شود ، معمولا علامت خاصی ندارد اما چنانچه شروع سریعی داشته یا میزان آن در بدن خیلی زیاد شود می تواند علائمی همچون درد استخوان ، دل درد ، آریتمی قلب ، افسردگی ، ضعف و گیجی بهمراه داشته باشد.
کلسیم یکی از عناصر ضروری و مورد نیاز بدن است که به صورت ترکیبات مختلفی همچون کربنات کلسیم در بدن ما وجود دارد. کلسیم نقش زیادی در استحکام استخوان ها و دندان ها دارد. وجود این عنصر همچنین برای عملکرد مناسب ماهیچه ها ، اعصاب و قلب لازم است. بدن ما به منظور انجام فعالیت های زیستی همچون تنظیم آنزیم‌ها ، آرامش اعصاب ، تنظیم ضربان قلب ، انتقال جریان عصبی و تحرک عضلات به کلسیم نیاز دارد. اما اگر غلظت این عنصر مفید در خون ما بیش از حد افزایش یابد سبب بروز بیماری هایپرکلسمی می شود.
میزان نرمال کلسیم خون در محدوده 2.1 تا 2.6 میلی مول در لیتر است که برابر با 8.8 تا 10.7 میلی گرم در دسی لیتر یا 4.3 تا 5.2 میلی اکی وال در لیتر می باشد. در صورتی که میزان کلسیم به بیش از 2.6 میلی مول در لیتر افزایش یابد ، آن را با نام هایپرکلسمی یا هیپرکلسمی می شناسیم.
علت ایجاد هیپرکلسمی
افزایش بیش از حد کلسیم بدن معمولا به دلیل هیپرپاراتیروئیدیسم اولیه (بیماری ناشی از افزايش هورمون پاراتيروئيد و دگرگوني در هموستاژ كلسيم فسفر که موجب اختلال در متابوليسم استخوان مي‌گردد) و یا سرطان ایجاد می شود. همچنین می تواند دلایل دیگری هم به شرح زیر داشته باشد:
- بیماری سارکوئیدوز (یک بیماری با علت عصبی که در آن التهاب در گره‌های لنفاوی، ریه‌ها، کبد، چشم‌ها ، پوست و دیگر بافت‌ها رخ می‌دهد)
- بیماری سل
- سندروم نئوپلازی متعدد آندوکرین (MEN)
- بیماری پاژه (دومین بیماری شایع استخوانی پس از پوکی استخوان)
- مصرف بیش از حد مکمل های کلسیم و ویتامین دی
- مصرف داروهای خاصی نظیر لیتیوم و هیدروکلروتیازید
- مصرف بیش از حد آنتی اسیدهای حاوی کلسیم
- عوامل ژنتیکی و وراثتی
علائم و روش تشخیص هایپرکلسمی
آزمایش خون و ادرار ، روش سریع و قطعی تشخیص وجود بیش از حد کلسیم در بدن است. در این آزمایشات ، سطح کلسیم خون و ادرار سنجیده می شود. تشخیص آن از طریق سنجش کلسیم تصحیح شده یا سطح کلسیم یونیزه شده است. همچنین تغییرات ایجاد شده در نوار قلب یکی دیگر از راه های بررسی ابتلاء به هیپرکلسمی می باشد.
علائمی که در زیر گفته می شود ، می تواند نشانه های بروز هایپرکلسمی یا هیپرکلسمی باشد پس در صورت مشاهده آنها اقدام به انجام آزمایش نمایید:
- احساس عطش
- دل درد
- پرکاری تیروئید
- بی اشتهایی
- ضعف و بی حالی
- تکرر ادرار
- درد استخوان
- تهوع و استفراغ
- انجام پیوند کلیه
- ابتلاء به بیماری هایی نظیر سل ، سرطان و ایدز
با توجه به اینکه هایپرکلسمی سبب مسدود شدن کانال های سدیم می شود و بر رشته های عصبی و ماهیچه ای تاثیر گذار است ، موجب کاهش رفلکس های تاندون عمیق و ضعف عضلات و استخوان ها می گردد.
افرادی که داروی دیگوکسین مصرف می کنند در اثر هیپرکلسمی بیشتر دچار آریتمی قلب می شوند. افزایش ادرار در شب و تشنه شدن زیاد از نتایج تاثیر سوء زیادی کلسیم خون بر کلیه ها است. حتی رسوب کلسیم در چشم ها هم ممکن است قابل مشاهده باشد. هایپرکلسمی می تواند منجر به بروز مشکل کلسیفیکاسیون در نقاط مختلف بدن شود.
بروز هیپرکلسمی شدید (بیش از 15 میلی گرم کلسیم در هر دسی لیتر خون) یک فوریت پزشکی محسوب شده و ممکن از باعث شود که بیمار به کما رفته و یا دچار ایست قلبی گردد.
علائم هیپرکلسمی در نوار قلب یا الکتروکاردیوگرافی به صورت ریتم های غیر طبیعی و ایجاد نوسان های نامنظم در نوار قلب با فاصله کوتاه بروز می کند. هیپرکلسمی شدید باعث ایجاد تغییراتی شبیه به سکته قلبی در نوار قلب می شود. مشخص شده که هایپرکلسمی تغییراتی شبیه به هیپوترمی در نوار قلب ایجاد می کند که به نام موج آزبورن معروف است.
علائم هیپرکلسمی در نوار قلب
درمان هیپرکلسمی چگونه است؟
هدف از درمان هایپرکلسمی ، ابتدا از بین بردن این مشکل و سپس درمان علل و بیماری های زمینه ای بوجود آورنده آن است.
درمان اولیه : کاهش غلظت کلسیم با مصرف مایعات و داروهای ادرار آور (دیورتیک)
هیدراته کردن بدن و افزایش مصرف نمک در درمان هیپرکلسمی مهم است چون اکثر بیماران به علت مشکلات کلیوی یا استفراغ ، دچار کاهش ادرار می شوند. مصرف نمک هم سبب افزایش غلظت سدیم بدن و دفع ادرار می شود که در نتیجه دفع کلسیم افزایش می یابد.
پس از آبرسانی به بدن و مصرف نمک ، باید از یک دارو های ادرار آور حلقه ای مثل فوروزماید استفاده شود تا در حین افزایش حجم زیاد نمک و آب داخل رگ ها ، مانع از ادامه اضافه بار خون و فشار به ریه ها (ادم ریوی) گردد. این نوع داروهای ادرار آور حلقه ای سبب جذب کلسیم توسط کلیه ها شده و از ورود مجدد کلسیم به داخل خون جلوگیری می کنند.
درمان تکمیلی : جلوگیری از آسیب به استخوان ها با داروهای بیس فسفونات و کلسی تونین
داروهای بیس فسفونات مانع از دست دادن توده استخوانی بدن می‌شوند و بیشتر برای درمان استئوپروز یا پوکی استخوان کاربرد دارد. این دارو ها برای جلوگیری از تحلیل استخوان ها در اثر از دست رفتن کلسیم بکار می روند. از جمله آنها می توان به اتیدرونات ، تیلوردونات ، پامیدرونات ، آلندرونات ، زولدرونات و ریزدرونات اشاره نمود. همه افرادی که به دلیل ابتلاء به سرطان دچار هیپرکلسمی می شوند باید تحت درمان بیس فسفونات قرار گیرند.
کلسیتونین از تجزیه استخوان ها جلوگیری می کند و هم زمان سبب دفع بیشتر کلسیم از طریق ادرار می شود. معمولا پزشکان زمانی که Hypercalcaemia با استفاده از روش های آب رسانی ، افزایش ادرار و داروهای بیس فسفونات درمان می شود ، به منظور جلوگیری از بازگشت هایپرکلسمی ، کلسیتونین تجویز می کنند.
در افرادی که دچار سطوح بالای کلسیم هستند ممکن است نیاز به بستری شدن باشد. بیمارانی که به درمان های رایجی مثل تزریق مایعات داخل وریدی ، فوروزماید ، کلسی تونین یا پامیدرونات پاسخ نمی دهند تحت همودیالیز قرار می گیرند. برای افرادی که به دلیل سمیت ویتامین دی دچار هیپرکلسمی شده اند ، مصرف استروئیدها می تواند مفید باشد.