کربنات کلسیم و بی کربنات کلسیم با وجود اینکه از نظر نام به هم شباهت دارند ولی دو ماده کاملا متفاوت هستند. کربنات کلسیم یک جامد معدنی است که به وفور در طبیعت یافت می شود. کلسیم کربنات ترکیب تشکیل دهنده اکثر چیز هایی است که در اطراف خود می بینیم. این ماده در ایجاد بسیاری از مواد ارگانیک نظیر سنگ و صخره و پوسته کره زمین گرفته تا مواد آلی همچون بدن موجودات زنده دخالت دارد. اهمیت کربنات کلسیم به حدی زیاد است که در صورت کمبود آن ، سلامت موجودات زنده ، از جمله انسان در خطر جدی قرار می گیرد. ولی بیکربنات کلسیم یک ماده محلول است که کاربرد زیادی نداشته و تنها در اثر انحلال مواد کلسیمی نظیر کربنات کلسیم در آب ایجاد می شود. شاید تنها شباهت این دو ماده را بتوان در وجود یون کلسیم دانست.
تفاوت های کربنات کلسیم و بی کربنات کلسیم
حالت فیزیکی
کربنات کلسیم با فرمولاسیون CaCO3 یک ماده جامد است که انحلال پذیری بسیار ناچیزی در آب داشته و یا اصلا در آب محلول نیست. این ماده به هیچ وجه در آب خالص حل نمی شود و تنها در صورتی که آب حاوی مقادیری گاز دی اکسید کربن باشد ، تا حدودی قابل انحلال است.
بی کربنات کلسیم با فرمول Ca(HCO3)2 را نباید با جوش شیرین با فرمول بی کربنات سدیم اشتباه گرفت که ماده ای بسیار پر مصرف است. این ماده که کلسیم هیدروژن کربنات نیز نامیده می شود ، به صورت جامد قابل تولید نیست و تنها محلول آن در آب وجود دارد.
تشکیل
کربنات کلسیم یک سنگ رسوبی است به این معنی که در اثر رسوب مواد کلسیمی که در بدن موجودات زنده (بخصوص آبزیان) وجود دارد طی ده ها هزار سال ایجاد گردیده است. موجوداتی نظیر مرجان ها ، جلبک ها و تک سلولی هایی که در اقیانوس ها به میزان فراوانی وجود دارند ، منشاء تولید سنگ کربنات کلسیم هستند.
بی کربنات کلسیم در اثر انحلال یون های کلسیم ، کربنات و بی کربنات در آب حاوی گاز دی اکسید کربن بوجود می آید. با توجه به اینکه مقداری از گاز کربنیک موجود در اتمسفر در آب حل می شود ، بنابراین آب رودخانه ها ، دریاچه ها و بخصوص چشمه ها حاوی بیکربنات کلسیم می شوند.
کاربرد
کربنات کلسیم یک ماده فوق العاده کاربردی در زندگی بشر است. این ترکیب به صورت گسترده ای در انواع خام یا فراوری شده (آهک) در امور ساختمانی و تولید مصالحی مثل سیمان و آسفالت استفاده می شود. همچنین در صنایع کاغذسازی ، تولید فولاد ، چرم سازی ، تولید مکمل های غذایی دام و طیور ، تولید قرص های کلسیم و … بکار می رود. کلسیم کربنات جزئی جدایی ناپذیر در زندگی انسان است.
در مقابل بی کربنات کلسیم چندان ماده‌ی مطلوبی نیست. این ترکیب سبب سختی آب می شود که در لوله ها ، دیگ های بخار و حتی کتری های خانگی رسوب می کند. می توان از آن برای تهیه دارویی جهت کاهش تاثیرات نوعی نارسایی قلبی به نام هیپوکالمی استفاده نمود. البته برای این منظور نیز ترکیبات بهتر و ماثر تری نسبت به بی کربنات کلسیم وجود دارد.