گچ

گچ

سنگ گچ چیست

گچ یا سنگ گچ ساختمانی نوعی سنگ کربناته با فرمول شیمیایی سولفات کلسیم به صورت CaSO4 است. گچ به انگلیسی با اسامی مختلفی نظیر gypsum یا plaster شناخته می شود. گچ نیز همانند دیگر سنگ های کربنات کلسیم دارای کاربرد گسترده ای در ساخت و ساز بوده و از هزاران سال پیش برای امور ساختمانی به کار می رفته است. به دلیل اینکه ملات تهیه شده با آن در برابر آتش مقاوم است ، پادشاه فرانسه در قرن هفدهم و پس از آتش سوزی عظیم شهر لندن ، دستور داد تا تمام سطوح چوبی را با این ماده بپوشانند. قیمت گچ ساختمانی که دارای خواص مختلفی نظیر زودگیر بودن ، افزایش حجم پس از سفت شدن ، حالت آکوستیک ، مقاومت در برابر آتش ، رنگ سفید درخشان ، فراوانی زیاد است نسبتا ارزان می باشد. این ویژگی ها سبب شده از پنج هزار سال قبل به این سو ، این ماده را در بخش های ساخت و ساز استفاده نمایند.

ترکیب آب و گچ یکی از رایج ترین مصالح ساختمانی با قدمت زیاد است. برای این منظور ، سنگ معدنی آن را در کوره پخته و سپس توسط آسیاب هایی پودر می کنند. نوع مرغوب آن باید رنگی کاملا سفید و اندازه ذرات کوچک تر از 0.15 میلی متر باشد. امکان تغییر رنگ آن در صورت وجود ناخالصی های خاک رس و اکسید های فلزی نیز وجود دارد که می تواند رنگ آن را به خاکستری ، آبی ، صورتی یا زرد متمایل نماید. حداقل خلوص استاندارد برای سنگ گچ باید 70 ژیپس (واحد مخصوص سنجش خلوص) باشد در حالی که انواع صنعتی آن معمولا خلوصی بالاتر 75 درصد دارند. ترکیب این ماده با آب خالص بسیار زود گیر است و به اصطلاح ، گچ به سرعت کشته می شود اما می توان با افزودن برخی مواد نظیر نمک طعام (سدیم کلراید) زمان گیرش آن را افزایش داد.

جدول مشخصات فیزیکی و شیمیایی سنگ گچ
فرمول شیمیایی CaSO4
شکل فیزیکی جامد سفید رنگ و بی بو با ساختار نرم
چگالی خشک : 2.96 گرم بر سانتی متر مکعب

آبدار : 2.32 گرم بر سانتی متر مکعب

جرم مولکولی خشک : 136.14 گرم بر مول

نیمه مرطوب : 145.15 گرم بر مول

آبدار : 172.172 گرم بر مول

انحلال پذیری در آب خشک : 0.24 گرم در 100 میلی لیتر آب در دمای 20 درجه سانتی گراد

آبدار : 0.24 گرم در 100 میلی لیتر آب در دمای 20 درجه سانتی گراد

دمای ذوب 1.460 درجه سانتی گراد
pH خشک : 10.4

آبدار : 7.3

ساختمان کریستالی اورتورومبیک

شباهت و تفاوت گچ و آهک (کربنات کلسیم)

این دو ماده از نظر ویژگی های شیمیایی بسیار به هم شبیه هستند. هر دو ترکیب پس از استخراج به صورت سنگ از معادن ، به کارخانه فرستاده می شوند تا عمل پخت روی آن ها انجام شود. اما سنگ گچ بر خلاف کربنات کلسیم یا همان سنگ آهک ، دارای بافت نرمی است. همچنین سنگ آهک را در دمای 900 تا 1100 درجه سانتی گراد حرارت می دهند تا ناخالصی های آن جدا شده و تغییر شیمیایی ایجاد گردد. اما در مورد گچ به دلیل اینکه نیازی به ایجاد تغییرات شیمیایی نیست ، تنها تا دمای 180 درجه سانتی گراد حرارت کافی می باشد تا فقط رطوبت موجود در آن خشک شود. معادله فراوری آن به شرح زیر است:

2CaSO4.4H2O → 2CaSO4 + H2O

تفاوت دیگر این دو ماده به مقاومت آنها در برابر رطوبت باز می گردد. کربنات کلسیم (آهک) ماده ای ضد آب است و شسته نمی شود. در حالی که از ملات گچ ساختمانی نمی توان برای محیط های مرطوبی نظیر حمام و توالت استفاده نمود. گچ ساختمانی در صورت تماس با آب طبله می کند یعنی لایه های آن به صورت جدا از هم درامده و دیگر به حالت اولیه باز نمی گردد. این عامل سبب شده تا کاربرد چندانی در مناطق شمالی کشور نداشته باشد. در حالی که سنگ های کربنات کلسیم نظیر آهک ، سطوح مختلف را در برابر نفوذ آب مقاوم می سازند.

گچ, گچ ساختمانی, کچ کاری, ملات گچ,

نحوه تولید گچ

این ماده یکی از کانی های معدنی می باشد که معمولا از معادن روباز استخراج می شود. منابع عظیمی از سنگ گچ و دیگر کانی های کربنات کلسیم در جهان وجود دارد که به راحتی قابل استخراج هستند. علاوه بر این ، گچ به صورت صنعتی و به عنوان یک محصول جانبی در بسیاری از صنایع نیز تولید می گردد که به معرفی آنها می پردازیم:

  • یکی از ویژگی های فوق العاده کربنات کلسیم و فراورده های آن نظیر آهک در سولفور زدایی صنایع آلاینده نظیر صنعت نفت ، زغال سنگ و تولید سیمان است. به این صورت که محلول تهیه شده از آن را به عنوان فیلتر در دودکش استفاده نموده و این محلول ، گاز های حاوی گوگرد را خنثی می نماید. در اثر این واکنش شیمیایی و سپس جذب اکسیژن هوا ، گچ سنتزی تولید می شود.
  • در کارخانجات تولید اسید فسفریک از خاک فسفات ، کانی فسفات کلسیم را با اسید سولفوریک واکنش می دهند که در نتیجه سولفات کلسیم یا همان گچ تولید می گردد.
  • در تولید فلورید هیدروژن ، کلسیم فلوراید با اسید سولفوریک واکنش داده شده و سولفات کلسیم به دست می آید.
  • از دیگر صنایع می توان به صنعت خالص سازی روی اشاره نمود. در این صنعت محلولی از سولفات روی با آهک هیدراته مخلوط شده تا فلز سنگین باریوم تولید گردد.
  • گچ ساختمانی را همچنین می تواند از بازیافت ساختمان های قدیمی نیز استخراج نمود.

تاریخچه کاربرد گچ ساختمانی در ایران

نتایج به دست آمده از آثار باستانی ، نشان دنده قدمت استفاده از این ماده از دوره اشکانیان دارد. ایرانیان از این ترکیب معدنی برای مجسمه سازی ، اندود نمودن دیوار ها و زیبا سازی داخل خانه ها استفاده می نموده اند. در دوره سلجوقی ، هنر گچبری در ایران رونق زیادی پیدا کرد و بسیاری از مساجد را با این هنر تزئین می کردند. این روند در دوره ایلخانی پیشرفت بیشتری نموده و آثار فراوانی از آن ساخته شد.

ملات گچ

ملات گچ یک ملات هوازی از پودر سنگ آن با آب می باشد. میزان آبی که با این ماده ترکیب می شود بسته به سفتی ملات قابل تنظیم می باشد. کمترین میزان آب برای تهیه ملات و خمیر کردن آن ، یک پنجم مقدار گچ است. یعنی مثلا یک کیلوگرم گچ با 200 سی سی آب مخلوط می شود و تبدیل به ملات می گردد. با توجه به غلیظ یا رقیق بودن ملات ، می توان بر مقدار آب افزود. همچنین هر چقدر میزان آب بیشتر باشد ، زمان سفت شدن ملات نیز افزایش می یابد.

البته نوع دیگری از ملات به نام ملات گچ و خاک نیز وجود دارد که مورد مصرف محدودی دارد. این ملات که حدود بیست درصد هم خاک رس در آن می ریزند ، دیرتر سفت می شود و همچنین شکل پذیری بهتری خواهد داشت اما رنگ آن سفید نیست. ایراد ملات گچ نسبت به ملات سیمان ، زودگیر بودن آن است و نمی توان آن را مانند سیمان صیقلی کرد زیرا پیش از استفاده از ماله ، ملات کشته (سفت) می شود. همچنین باید لایه نازکی از این ملات را بر روی دیوار اعمال کرد در غیر این صورت پوسته پوسته خواهد شد. زمان سفت شدن ملات گچ مرغوب بین 8 دقیقه تا 25 دقیقه است. البته میزان آبی که با آن مخلوط شده است بر زمان گیرایی تاثیر گذار می باشد.

گچ چیست, گچ ساختمانی, کچ کاری, ملات گچ,

طرز تهیه ملات گچ زنده و میزان آب و گچ

برای تهیه ملات ، نباید از ظرفی بزرگتر از استانبولی استفاده نمود چون فرصت کافی برای کشیدن آن روی سطوح وجود ندارد. میزان آب و گچ به این صورت است که بسته به درجه شلی و یا غلظت ملات می تواند مقدار آب افزوده شده به آن بین 20 تا 80 درصد وزنی گچ باشد. برای این منظور ، ظرف را تا نیمه آب بریزید و سپس گچ پودر شده را توسط مشت یا بیلچه طوری به روی سطح آب بریزید که به خوبی پخش شده و گلوله ایجاد نشود. بهتر است طوری آن را پخش کنید که یک ظرف ، آب قرار داشته باشد و طرف دیگر گچ قرار داشته باشد. بعد کم کم گچ را ورز می دهیم و از آن استفاده می کنیم. با این روش فرصت بیشتری برای استفاده از ملات خواهیم داشت. روش هایی برای افزایش زمان سفت و کشته شدن ملات گچ وجود دارد که از آن جمله می توان به افزودن مقداری نمک طعام و یا زاج سفید اشاره نمود. دوغاب گچ که برای درزگیری کاربرد دارد با همین روش تهیه می گردد ، فقط میزان آب بیشتری به آن افزوده می گردد.

ملات گچ مرده چیست

همان طور که گفته شد ، ملات تهیه شده به سرعت سفت می شود و زمان کمی برای صاف و مستطح کردن آن وجود دارد. پیش از سفت شدن هم به دلیل آبکی بودن ، کاملا نمی توان آن را صاف و یکدست دراورد. به همین علت گچکاران ملات مرده را تهیه می کنند که زمان سفت شدن بیشتری دارد و پس از انجام گچ کاری ، آن را برای صاف و صیقلی کردن سطح گچ بکار می برند. برای این منظور از گچ سفید کاری استفاده می شود.

2019-12-16T06:40:53-01:00
error: Content is protected !!